جوشش خاک به‌جای آب در یک تالاب/نفس«آق‌گل»به حق‌آبه همسایه بند است

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: تالاب «آق‌گل» در جنوب شرقی روستای اسلام‌آباد از توابع شهرستان ملایر و روستای توتل در کنار کوه کت در مرز استان‌های همدان و مرکزی با وسعتی افزون بر ۸۳۰ هکتار، یکی از تالاب‌های مهم غرب کشور و بزرگ‌ترین تالاب طبیعی استان همدان است که اکنون در آستانه خشک شدن قرار دارد.

این تالاب كه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ و به‌عنوان منطقه شکارممنوع شناخته‌شده است، فصلی بوده و از محل رودخانه قره‌چای از زیر حوزه کمیجان و از طریق بارندگی‌های زمستانه تغذیه می‌شود.

تالاب «آق‌گل» با توجه به بافت و ضخامت تشکیلات زمین‌شناسی آن، دارای قدمتی ۴۰ هزارساله بوده و زیستگاه‌ ۳۱ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی ازجمله فلامینگو، قو، غاز خاکستری، تنجه، اردک مرمری، اردک سرسبز، مرغ سقا، لک‌لک و حواصیل است.

تالاب «آق‌گل» در حال خشک شدن بوده و نفس‌هایش به شماره افتاده است

اين تالاب كه از سال ۸۸ به بعد به دلیل عدم توجه لازم، تأمین نشدن حق‌آبه از رودخانه قره‌چای و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب خشک‌شده بود، سال گذشته با بارش‌های خوب زمستانه در وسعت حدود ۱۰۰ هکتار آبگیری شد و به‌طور موقت برای مردم بومی، دوستداران محیط‌زیست و پرندگان اين منطقه طراوت وزندگی را به ارمغان آورد، اما اکنون در حال خشک شدن بوده و نفس‌هایش به شماره افتاده است؛ به‌طوری‌که بیم آن می‌رود به کانون داخلی تولید ریز گرد تبدیل شود.

طبق قانون، استان مرکزی باید سالانه ۲ میلیون مترمکعب حق‌آبه تالاب آق‌گل را رهاسازی کند اما در چند سال اخیر این کار را انجام نداده و امسال نیز باوجود پرآب بودن رودخانه قره‌چای همچنان حق‌آبه تالاب آق‌گل داده نمی‌شود.

در همین زمینه معاون فنی حفاظت محیط‌زیست استان همدان در گفتگو با مهر بابیان اینکه حق‌آبه این تالاب از سوی استان مرکزی داده نمی‌شود، گفت: رودخانه قره‌چای که از استان مرکزی نشات می‌گیرد در ورودی استان همدان بسته‌شده و استان مرکزی اجازه ورود قسمتی از آب رودخانه به تالاب را نمی‌دهد.

درخواست برگزاری جلسه‌ای در سطح استانی و ملی داده‌شده اما استان مرکزی پاسخی نداده است

سید عادل عربی بابیان اینکه دلیل این کار استان مرکزی را نمی‌دانیم زیرا باوجود مکاتبات، درخواست‌ها و نامه استاندار جوابی دریافت نشده است، گفت: درخواست برگزاری جلسه‌ای در سطح استانی و ملی داده‌شده اما استان مرکزی پاسخی نداده است.

پرندگان در جزیره وسط تالاب «آق‌گل» تخم‌گذاری و لانه گزینی کرده‌اند اما تغذیه و زیست پرندگان به آب تالاب وابسته است و ممکن است پرندگان آن از بین بروندوی بابیان اینکه مسئولان استان مرکزی پاسخی شفاف ارائه نمی‌دهند و وضعیت مبهم است، گفت: برای تالاب «آق گل» دو میلیون مترمکعب حق آبه برآورد شده است.

عربی بابیان اینکه تالاب «آق گل» نفس‌های آخر را می‌کشد و شاید تا ۱۰ روز آینده تالاب آق‌گل کاملاً خشک شود، گفت: پرندگان در جزیره وسط تالاب «آق‌گل» تخم‌گذاری و لانه گزینی کرده‌اند اما تغذیه و زیست پرندگان به آب تالاب وابسته است و ممکن است که پرندگان آن از بین بروند.

وی بابیان اینکه در حال حاضر مشکل اصلی در به وجود آمدن شرایط حاکم استحصال بی‌رویه منابع آب زیرزمینی دشت کمیجان و زیر حوزه کمیجان است که تالاب آق‌گل نیز در این حوزه واقع است، گفت: زیر حوزه دشت کمیجان سالانه ۳۵ میلیون مترمکعب افت سطح آب زیرزمینی دارد.

باید حق آبه تالاب از رودخانه قره چای تأمین شود

عربی با تأکید بر اینکه باید حق آبه تالاب از رودخانه قره چای تأمین شود، گفت: تالاب «آق‌گل» فصلی است و باید در فصل زمستان و بهار و قسمتی از فصل تابستان از آب بهره‌مند شود.

وی بابیان اینکه «تالاب آق گل» بزرگ‌ترین تالاب طبیعی استان همدان است و در رده دوم تالاب «چم شور» در اسدآباد و دشت «چهار دولی» قرار دارد، گفت: این دو تالاب بعد از سال ۸۸ خشک شدند.

عربی با تأکید بر اینکه چندین پروژه مطالعاتی در اداره کل محیط‌زیست استان همدان در خصوص تالاب «آق گل» انجام‌شده که در کتابخانه اداره کل موجود هستند، گفت: اداره کل حفاظت محیط‌زیست و به‌خصوص مدیرکل مجدانه پیگیر موضوع حق ابه تالاب «آق گل» است.

اما وضعیت تالاب «آق گل» ملایر تا حدی بحرانی شده است که در روزهای اخیر علاوه بر تشکیل کمپین حمایت از تالاب، استاندار همدان نیز نسبت به موضوع واکنش نشان داده و  در نامه‌ای به وزیر نیرو خواستار تأمین حق‌آبه تالاب آق‌گل، به‌منظور جلوگیری از ایجاد کانون جدید ریز گرد ناشی از خشک شدن آب تالاب «آق گل» ملایر شده است.

محمدناصر نیکبخت در این نامه عنوان کرده است: تالاب ارزشمند و فصلی «آق‌گل واقع در شهرستان ملایر از توابع این استان از اهمیت قابل‌توجهی ازنظر زیست‌محیطی برخوردار بوده و با توجه به آبگیری آن پس از چندین سال خشک‌سالی و احیای اکولوژیکی آن، متأسفانه در بازدیدهای اخیر کارشناسان اداره کل محیط‌زیست همدان مشاهده‌شده که ورودی‌های تالاب از شاخه‌های فرعی رودخانه قره‌چای در اراضی روستای قاسم‌آباد خنداب استان مرکزی مسدود و از ورود آب به تالاب جلوگیری می‌شود.

خشک شدن مجدد تالاب، امکان ایجاد کانون جدید ریز گرد در استان را فراهم می‌کند

وی در این نامه آورده است: در صورت تداوم این امر و خشک شدن مجدد تالاب، امکان ایجاد کانون جدید ریز گرد در جنوب شرقی این استان و از بین رفتن یکی از زیستگاه‌های غنی پرندگان مهاجر را فراهم می‌کند.

استاندار همدان در ادامه عنوان کرده است: با توجه به پیگیری‌های چندساله اخیر، از سوی معاونت محترم امور آب و آبفای آن وزارتخانه میزان حق‌آبه تالاب مذکور به میزان ۲ میلیون مترمکعب در سال اعلام‌شده که برای عملی شدن مصوبه نیاز به تأکید آن وزارتخانه به مسئولان شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی است.

وی همچنین از وزیر نیرو درخواست کرده به‌منظور کاهش مشکلات موجود و همچنین با توجه به حساسیت جوامع محلی و تشکل‌های مردم‌نهاد استان، نسبت به اجرای میزان حق‌آبه مصوب، از سوی استان مرکزی اقدام لازم معمول و از نتیجه استانداری همدان را مطلع کند.

اما موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شود و اهالی رسانه‌های حامی محیط‌زیست در استان همدان نیز نامه‌ای تنظیم و برای ریاست جمهوری ارسال و رونوشت آن را در اختیار معاون اول رئیس‌جمهوری، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزیر نیرو، نمایندگان استان‌های مرکزی و همدان در مجلس شورای اسلامی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی، رئیس گروه محیط‌زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام، استاندار مرکزی و استاندار همدان قراردادند تا شاید گرهی از مشکلات این تالاب باز شود.

دستورات لازم برای پرداخت حق آب تالاب صادر شود

در این نامه بر نجات تالاب «آق‌گل» تأکید و از رئیس‌جمهور درخواست شده دستورات لازم برای پرداخت حق آبه این تالاب - که بر اساس نظر وزارت نیرو سالانه ۲ میلیون مترمکعب است- و نیز تشکیل کارگروه ویژه برای حفظ و احیای آن را صادر کنند.

گذشته از تلاش‌هایی که برای نجات این تالاب صورت گرفته به اعتقاد معاون نظارت و پایش آلودگی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان وضعیت کیفی هوای استان همدان حادتر شده است و شاید خشک شدن تالاب‌ها در آن بی‌تأثیر نباشد.

به گفته رضا دانش‌پژوه با توجه به تغییرات زیست‌محیطی ملایر، اسدآباد و همدان جزو آلوده‌ترین شهرهای استان به شمار می‌آیند که افزایش خشک‌سالی‌ها در آلودگی هوای این شهرها تأثیر بسزایی داشته است.

وی بابیان اینکه استان همدان تحت تأثیر کانون‌های گردوغبار خارج از استانی است، گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر کانون‌های انتشار گردوغبار در داخل استان نیز توسعه‌یافته و تالاب «آق‌گل» شهرستان ملایر به دلیل مشکلات موجود در تأمین حق‌آبه خشک‌شده و به کانون ایجاد گردوغبار تبدیل‌شده است.

نگاه به مرزهای استانی مرگ یک تالاب را رقم می‌زند

نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی کشور در برنامه ششم توسعه نیز در گفتگو با مهر بابیان اینکه یکی از نمودهای توجه یک کشور به محیط‌زیست وضعیت تالاب‌هاست، گفت: باید توجه به این موضوع در دستور کار مدیران عالی و مدیران استانی قرار گیرد.

سیاوش آقاخانی بابیان اینکه متأسفانه نگاه به محیط‌زیست نگاهی مبتنی بر مرزهای جغرافیایی است و این نگاه خشک شدن تالاب‌ها همچون هورالعظیم را به دنبال دارد، گفت: گاهی نگاه فاجعه‌بارتر است و نگاه به مرزهای استانی مرگ یک تالاب را رقم می‌زند.

مدیرعامل خانه سازمان‌های مردم‌نهاد استان مرکزی بابیان اینکه تالاب آق گل ملایر قربانی این نگاه شده است، گفت: نگاه مرزی و جغرافیایی دو استان مرکزی و همدان سبب حاکم شدن وضعیت فعلی بر تالاب آق گل شده است.

وی با تأکید بر اینکه اولویت تخصیص آب در درجه اول تأمین آب شرب و در درجه دوم تأمین حق آبه تالاب‌هاست و سپس به صنعت و کشاورزی اختصاص دارد، گفت: تالاب آق گل به دلیل بهره برداری از آب‌های زیرزمینی و عدم تأمین حق آبه وضعیت نامناسبی دارد.

«میقان» و «آق گل» برای فعالان محیط زیست مرکزی فرقی ندارد

آقاخانی بابیان اینکه نگاه فعالان محیط‌زیست به حفظ تالاب‌ها تفاوتی ندارد و همان‌گونه که از میقان و هامون نگهداری می‌کنیم برای حفظ تالاب آق گل نیز تلاش خواهیم کرد، گفت: مدیران باید راهکارهای لازم را برای تأمین حق آبه تالاب آق گل فراهم کنند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید بندهای خاکی و سدهایی که در مسیر رودخانه قره چای ایجادشده باز شود، گفت: برخورد با بهره‌برداری‌های غیرقانونی از رودخانه قره چای نیز باید موردتوجه قرار گیرد.

وی بابیان اینکه مدیران استانی باید توجه مدیران ارشد کشوری را به این موضوع جلب کنند، گفت: متأسفانه پدیده تغییر اقلیم و بهره‌برداری معدنی از رودخانه قره چای این رودخانه را با تهدید روبرو کرده است و دیری نیست که با مرگ این رودخانه فاجعه‌ای به بار آید.